Мeждунapoдный дeнь чaя/Уласхоорондын сайн үдэр (International Tea Dаy) - 21 мая 2025 года.
Иимэ бурайд сайгаан амтатай юумэн дэлхэй дээрэ үгэй бшуу даа...
Үбһэ хуряалгайн үедэ «минюухэйдээ» ногоо сабшажа байгаан наһатайшуул малгаашни - үдэрэй - үдчиин эдеэлгэндээ хюһаран үнеэнаан гараан үдхэн сайлгаса хээд, амтатай һайхан сай шандаг байгаа. Бухал шэрдэг биштхаан манда зарьматалдаа иимэ сай а́йгалха, юундэб гэхдүүг, һүүлдэнь бригадайн хүдмэриин хойнаан эдэ багашуул бухалнууша шэржэ үхаабз гэан һанаатайгаар.
... Мүнгөөр хэгдаан юумэй урайни сагаан хойшо манай бурайд угсаата зон ходо хэрэглэжэ ябаа. Энээнэй шалтагааниинь элдэб байдаг: мүнгэн хүнэй бэедэ хоро хохидол асардаггой; һайханаар харагдаад байдаг металл бшуу; гэрэй досоохи гоё шэмэглэл болдог; ашаглахада - зохид; эмнэлгыншье шэнжэ шанартай байжа болхо...
Үндэр гонзогор бэетэй сайн домбо манай Баргажан нютагай дэбисхэр дээрэ «ёдоохон» гээд нэрлэдэг бэлэй. Һайн «байтуун»-сай болгохом гээдаа, энэ ёдоохон соогоо бусалаан уһаар «хирпиисэ» сай байхабайтай худхаад, буулгадаг байгаа.
… Баргажан бурайдуудай зарьма үгэнүүдэй тайлбари бэшчэ абаада иимэ байна:
- «Сайлгаса» - сайда нэмээхэ һүн;
- «Хюһаран үнеэн» - тугалһаар долоо-найма һара болаан үнеэн, һүниинь теэд үдхэн, тоһолиг болдог;
- «Байтуун» - таргуун болтороо тэжээгдаан адуун (гүүн), үбэлэй үүсэ болдог; «байтуун сай» - яһала эдеэшаан, амтатай, үдхэн һүөөр сайлгаан «байхбайтай» сай;
- «Ёдоохон» - өөдөө ёдойгаан ехэ бэшэ үбүүни сомоо; «ёдоохон» - сай буулгаха үндэр гонзогор домбо...
… Грузинский чёрный плиточный чай и индийский чёрный байховый чай «со слоном» - были у нас в семье «чаем на каждый день».
Грузинский чёрный плиточный чай продавался у нас в сельпо и был вполне приличным на вкус. Индийский чёрный байховый чай «со слоном» привозили из города сёстры-студентки, когда приезжали на каникулы.
Мать наша умела как-то смешивать их в определённой пропорции и заваривала, добавляла коровье молоко густое и вкусное от вечерней дойки. Тогдашний мамин чай не сравнил бы с нынешними «высокоразрисованными» чаями «Ahmad Tea», «Akbar» или «Beta Tea».
На снимке: Один из «крутых» сенокосчиков кипятил сначала на костре воду и заваривал чай в отдельном серебряном чайнике («ёдоохон» - сай буулгаха үндэр гонзогор мүнгэн домбо).
Цыренжаб Чойропов, краевед.
Иимэ бурайд сайгаан амтатай юумэн дэлхэй дээрэ үгэй бшуу даа...
Үбһэ хуряалгайн үедэ «минюухэйдээ» ногоо сабшажа байгаан наһатайшуул малгаашни - үдэрэй - үдчиин эдеэлгэндээ хюһаран үнеэнаан гараан үдхэн сайлгаса хээд, амтатай һайхан сай шандаг байгаа. Бухал шэрдэг биштхаан манда зарьматалдаа иимэ сай а́йгалха, юундэб гэхдүүг, һүүлдэнь бригадайн хүдмэриин хойнаан эдэ багашуул бухалнууша шэржэ үхаабз гэан һанаатайгаар.
... Мүнгөөр хэгдаан юумэй урайни сагаан хойшо манай бурайд угсаата зон ходо хэрэглэжэ ябаа. Энээнэй шалтагааниинь элдэб байдаг: мүнгэн хүнэй бэедэ хоро хохидол асардаггой; һайханаар харагдаад байдаг металл бшуу; гэрэй досоохи гоё шэмэглэл болдог; ашаглахада - зохид; эмнэлгыншье шэнжэ шанартай байжа болхо...
Үндэр гонзогор бэетэй сайн домбо манай Баргажан нютагай дэбисхэр дээрэ «ёдоохон» гээд нэрлэдэг бэлэй. Һайн «байтуун»-сай болгохом гээдаа, энэ ёдоохон соогоо бусалаан уһаар «хирпиисэ» сай байхабайтай худхаад, буулгадаг байгаа.
… Баргажан бурайдуудай зарьма үгэнүүдэй тайлбари бэшчэ абаада иимэ байна:
- «Сайлгаса» - сайда нэмээхэ һүн;
- «Хюһаран үнеэн» - тугалһаар долоо-найма һара болаан үнеэн, һүниинь теэд үдхэн, тоһолиг болдог;
- «Байтуун» - таргуун болтороо тэжээгдаан адуун (гүүн), үбэлэй үүсэ болдог; «байтуун сай» - яһала эдеэшаан, амтатай, үдхэн һүөөр сайлгаан «байхбайтай» сай;
- «Ёдоохон» - өөдөө ёдойгаан ехэ бэшэ үбүүни сомоо; «ёдоохон» - сай буулгаха үндэр гонзогор домбо...
… Грузинский чёрный плиточный чай и индийский чёрный байховый чай «со слоном» - были у нас в семье «чаем на каждый день».
Грузинский чёрный плиточный чай продавался у нас в сельпо и был вполне приличным на вкус. Индийский чёрный байховый чай «со слоном» привозили из города сёстры-студентки, когда приезжали на каникулы.
Мать наша умела как-то смешивать их в определённой пропорции и заваривала, добавляла коровье молоко густое и вкусное от вечерней дойки. Тогдашний мамин чай не сравнил бы с нынешними «высокоразрисованными» чаями «Ahmad Tea», «Akbar» или «Beta Tea».
На снимке: Один из «крутых» сенокосчиков кипятил сначала на костре воду и заваривал чай в отдельном серебряном чайнике («ёдоохон» - сай буулгаха үндэр гонзогор мүнгэн домбо).
Цыренжаб Чойропов, краевед.
915