Татьяне Савичевой, ленинградской девочке, автору блокадного дневника, сегодня, 23 января 2025 года, исполнилось бы 95 лет.
В моей деревне до сих пор живут три-четыре уважаемых землячек и земляк, дети войны, по возрасту старше Тани Савичевой…
Цыренжаб Чойропов.
*****
Память о войне живёт в текстах...
Сергей Алексеев.
Савичева Таня.
Үлэн, туранхай саг хотодомнай мордожо ерэнхээл даа. Ленинград хотодо үхөөшүүлые хадалгаха талашье үлөөгүй. Хүнүүд ажалаа хэжэ байhан газартаашье, газаагууршье ябажа ябаад, унаад үхэжэл байгаа. Зариманиинь үдэшэ унталгадаа ороод, үглөө болоходо hэрингүй, үхэшөөд хэбтэхэ. 600 мянганhаа үлэсэ хүнүүд Ленинградта тураад үхөө.
Ленинград хотын гэр байрануудай дунда нэгэ гэр бии hэн. Тэндэ Савичевтанай гэр бүлэ ажаhуудаг байгаа. Остоолой саана саарhан дээрэ гүлгэхэн басаган толгойгоо тонгойлгон hууна. Таня Савичева гэжэ нэрэ солотой. Энээхэн басаган өөрынгөө дневник соогоо болоhон ушарнуудые бэшэнэ.
Нэгэ үдэр дневнигээ абажа, «Ж» үзэгтэй хуудаhанда уйдхартайгаар бэшээ: «Женя 1941 оной декабриин 28-да 12.30 сагта наhаа бараа». Женя гэжэ нэрэтэй басаган - Таниин эгэшэ.
Нэгэ хэды болоод, Таня дахин дневнигээ гартаа абажа неэгээд, «Б» үзэгэй хуудаhанда баhа бэшэбэ: «Баабуумнай 1942 оной январиин 25-да, үдэр 3 сагта наhаа бараа» гээд.
Танин дневник соо шэнэ хуудаhан «Л» үзэгтэ бии болобо. Уншахада, тэндэ иигэжэ бэшээтэй: «Лёха 1942 оной мартын 17-до үглөөнэй 5 сагта наhаа бараа». Лёха болбол Таниин ахань.
Үшөө нэгэ хуудаhанда уншахада, «В» үзэгтэ бэшэгдэнхэй: «Вася абгаймни 1942 оной апрелиин 13-да һүниин 2 сагта наhаа бараа».
Үшөө нэгэ «Л» үзэгэй хуудаһанай ара биидэнь бэшэбэ: «Лёша абгаймни 1942 оной майн 14-дэ үдэрэй 4 сагта наhаа бараа» гээд.
Саада хуудаhаниинь «М» үзэгтэй. Уншахадамнай тэндэ иигэжэ бэшээд байна: «Мамамнай
1942 оной майн 13-да үглөөгүүр 7.30 сагта наhаа бараа».
Нэгэ хэды соо тэрэ хуудаhаяа хараад hуужа-hуужа «С» үзэгэй хуудаhа аряад: «Савичевтан бултандаа үнгэрөө» гээд бэшэбэ.
Удаахан болонгүй, дневнигээ дахин неэгээд, «У» үзэгэй хуудаhанда бэшэбэ. «Үнгэрөө бултандаа» гээд…
Удаан соо уйдхартайгаар дневнигээ хаража hууба. Теэд тэндээ бэшээ hэн: «Гансаараа үлөөб» гээд.
Энээхэн басаган үлэн туранхай үйлэhээ аршалуулhан байба, Таниие Ленинградhаа саашань абаадаа бшии. Харин Ленинградhаа холошье ошоод, Таня удаан соо ябаагүй энэ дайдада.
Хүндэ хүшэр, үлэн туранхай байдалда илагтажа, үншэн үрөөhэн hанаандаа зобожо ябаhандаа дарагдажа, Таня баhа наhаа бараа. Энээнhээ хойшо Таня үгы энэ дайдада. Харин Таниин дневник үлөө.
«Бузар муухай, хара hанаатай дайсаниие дараха», - гээд Таниин дневник хандана.
Мария Шабаева эхирэд буряасуудай аялгаар оршуулаа, Олойн соёлой байшанай директор, Эрхүү можын Эхирит-Булагад аймагай Олой нютаг / «Нютаг хэлэн / Диалекты» сонин, № 32. - 2020 оной августын 13.
В моей деревне до сих пор живут три-четыре уважаемых землячек и земляк, дети войны, по возрасту старше Тани Савичевой…
Цыренжаб Чойропов.
*****
Память о войне живёт в текстах...
Сергей Алексеев.
Савичева Таня.
Үлэн, туранхай саг хотодомнай мордожо ерэнхээл даа. Ленинград хотодо үхөөшүүлые хадалгаха талашье үлөөгүй. Хүнүүд ажалаа хэжэ байhан газартаашье, газаагууршье ябажа ябаад, унаад үхэжэл байгаа. Зариманиинь үдэшэ унталгадаа ороод, үглөө болоходо hэрингүй, үхэшөөд хэбтэхэ. 600 мянганhаа үлэсэ хүнүүд Ленинградта тураад үхөө.
Ленинград хотын гэр байрануудай дунда нэгэ гэр бии hэн. Тэндэ Савичевтанай гэр бүлэ ажаhуудаг байгаа. Остоолой саана саарhан дээрэ гүлгэхэн басаган толгойгоо тонгойлгон hууна. Таня Савичева гэжэ нэрэ солотой. Энээхэн басаган өөрынгөө дневник соогоо болоhон ушарнуудые бэшэнэ.
Нэгэ үдэр дневнигээ абажа, «Ж» үзэгтэй хуудаhанда уйдхартайгаар бэшээ: «Женя 1941 оной декабриин 28-да 12.30 сагта наhаа бараа». Женя гэжэ нэрэтэй басаган - Таниин эгэшэ.
Нэгэ хэды болоод, Таня дахин дневнигээ гартаа абажа неэгээд, «Б» үзэгэй хуудаhанда баhа бэшэбэ: «Баабуумнай 1942 оной январиин 25-да, үдэр 3 сагта наhаа бараа» гээд.
Танин дневник соо шэнэ хуудаhан «Л» үзэгтэ бии болобо. Уншахада, тэндэ иигэжэ бэшээтэй: «Лёха 1942 оной мартын 17-до үглөөнэй 5 сагта наhаа бараа». Лёха болбол Таниин ахань.
Үшөө нэгэ хуудаhанда уншахада, «В» үзэгтэ бэшэгдэнхэй: «Вася абгаймни 1942 оной апрелиин 13-да һүниин 2 сагта наhаа бараа».
Үшөө нэгэ «Л» үзэгэй хуудаһанай ара биидэнь бэшэбэ: «Лёша абгаймни 1942 оной майн 14-дэ үдэрэй 4 сагта наhаа бараа» гээд.
Саада хуудаhаниинь «М» үзэгтэй. Уншахадамнай тэндэ иигэжэ бэшээд байна: «Мамамнай
1942 оной майн 13-да үглөөгүүр 7.30 сагта наhаа бараа».
Нэгэ хэды соо тэрэ хуудаhаяа хараад hуужа-hуужа «С» үзэгэй хуудаhа аряад: «Савичевтан бултандаа үнгэрөө» гээд бэшэбэ.
Удаахан болонгүй, дневнигээ дахин неэгээд, «У» үзэгэй хуудаhанда бэшэбэ. «Үнгэрөө бултандаа» гээд…
Удаан соо уйдхартайгаар дневнигээ хаража hууба. Теэд тэндээ бэшээ hэн: «Гансаараа үлөөб» гээд.
Энээхэн басаган үлэн туранхай үйлэhээ аршалуулhан байба, Таниие Ленинградhаа саашань абаадаа бшии. Харин Ленинградhаа холошье ошоод, Таня удаан соо ябаагүй энэ дайдада.
Хүндэ хүшэр, үлэн туранхай байдалда илагтажа, үншэн үрөөhэн hанаандаа зобожо ябаhандаа дарагдажа, Таня баhа наhаа бараа. Энээнhээ хойшо Таня үгы энэ дайдада. Харин Таниин дневник үлөө.
«Бузар муухай, хара hанаатай дайсаниие дараха», - гээд Таниин дневник хандана.
Мария Шабаева эхирэд буряасуудай аялгаар оршуулаа, Олойн соёлой байшанай директор, Эрхүү можын Эхирит-Булагад аймагай Олой нютаг / «Нютаг хэлэн / Диалекты» сонин, № 32. - 2020 оной августын 13.
1644