Рубрика неэгдэбэ: Буряадаараа хүүр хэлсэжэ, бэшэжэ эхилэе!
Мүнөөдэр, 2024 оной май һарын 26-да, юрэ бусын баяр тэмдэглэгдэхэнь - хүл нюсэгөөр газаагуур ябаха үдэр.
Хүл нюсэгөөр газаагуур ябаха гээшэ - бэеэ хатуужуулха гэһэн гайхалта үйлэ хэрэг мүн. Александр Сергеевич Пушкин, Лев Николаевич Толстой, Иван Петрович Павлов гэгшэд шүүдэртэй ногоон зүлгэ дээгүүр хүл нюсэгөөр алхалха ехэ дуратайнууд байһан.
Намда саарһан дээрэ бэшэгдэһэн нэгэ текст бии (хэнһээ абтаһан бэ - марташооб): «Хүл нюсэгөөр ябаха - бэедэ ехэ зохид мүн аша үритэйшье байдаг. Иимэ баярай үдэрые хэн бэ даа хэзээшьеб дурадхаа ха: хото городуудта ажаһуугшад хүдөөгэй зоной сэдьхэл татама байдалые нэгэтэшье һаань бэе дээрээ мэдэрэг лэ даа гэжэ - үглөөнэй эртэһээ үдэшын орой болотор зөөлэн зүлгэ ногоон дээгүүр хүл нюсэгөөр гүйжэ шадабал».
«Хүлэй ула дээрэ хэдэн зуугаад мэдэрэлтэ толбонууд байдаг юм, тэдэш те мэдэрэлнүүдэй һудалаар хүнэй бүхы «органуудтай» холбогдодог, - гэжэ Зүүн зүгэй эмнэлгын Түбэй доктор намда нэгэтэ хэлээ һэн. - Эдэ мэдэрэлтэ «толбонуудтаа» зүбөөр массаж хэжэ, та бэе махабадаа яһала элүүржүүлхэ байнат, тонус, эршэ хүсэн, сэдьхэлэй байдал дээшэлүүлэгдэхэ. Хүл нюсэгөөр ябаха гээшэ - эгээл зохид иимэ массаж болоно».
... Ородой ирагуу найруулагша Владимир Харитоновай «Илалтын үдэр» гэжэ шүлэг буряадшалһан байнаб. Тэндэ иимэ мүрнүүд бии:
«Сайн байна, эжы! Бултадаа бидэ бусаагүйбди…
Хүл нюсэгөөр шүүдэр соогуур гүйгөө һаа!
Европын хахад ба дэлхэйн хахад гэшхээд,
Энэ үдэр ойртуулаабди шадалаараа»...
… Иимэшье ушарнууд болоһон байдаг. Дайнай жэлнүүдтэ буряад һуурин тосхонуудта үхибүүд хүйтэн хюруу унатар хүл нюсэгөөр ябадаг байгаа. Тэдэндэ ямаршье гутал, дулаан хубсаһа худалдан абаха аргагүй байгаа бшуу («алта мүнгэнэй» үгы дээрэһээ).
Багашуулай нюсэгэн хүлнүүд уданшьегүй үбдэжэ, мэдэрэлээ алдажа эхилхэ. Гэбэшье, тосхоной үйлсын хажууханда заримдаа үхибүүдэй хүлнүүдые «абархаар» үнеэнэй һая гараһан «шабааһан» ууралтажа харагдаха. Тиигээд, заахан хүүгэд үнеэнэй аргал руу хүлнүүдээ хээд, дулаасуулдаг байгаа! Нэгэ зааха болоод, үбшэн замхадаг бэлэй. Үхибүүн нэгэ хүлөөрөө нүгөөдэхиёо сэбэрлээд, хурдан саашаа гүйжэ арилха. Ногоон дээгүүр гүйжэ, хүлнүүдтээ няалдаһан шабааһа хюруугай нойтоор угааһан шэнги болоод, галуунай уб улаан хүлнүүдтэй адли, һургуули руугаа харайн орохо саг байгаа... («дайнай хүүгэдэй» нэгэнтэй хэлсэһэн зугаа сооһоо).
… Үнгэрһэн сагуудай мэдээжэ бригадир, дайнай ветеран, хаа яа «харые» нэгэтэ барихадаа сэдьхэл доһолгомоор гансал нэгэ дуу татадаг һэн: «Иргүүтэй Тобжоондойн Санжидмаани / Иргүүлжэ ядаам даа гурбан жэл соо…». Иимэ гүйсэдхэлэй хойно «Тобжоондой» гэжэ ара шог нэрэ дары түргэн хоноогдоо һэн.
Тэрээндэл адли, аспирантурада һуража байха үедэмнай түнхэн нэгэ буряад хүбүүн «хаа яа «харые» нэгэтэ барихадаа сэдьхэл доһолгомоор гансал нэгэ дуу татадаг һэн»: «Үбэлдөө хүл нюсэгөөр к милому ходила...». Кажется, это «обурятенная» песня Прасковьи Андриановны Лейкиной-Горшениной… ?
Цыренжаб Чойропов.
Мүнөөдэр, 2024 оной май һарын 26-да, юрэ бусын баяр тэмдэглэгдэхэнь - хүл нюсэгөөр газаагуур ябаха үдэр.
Хүл нюсэгөөр газаагуур ябаха гээшэ - бэеэ хатуужуулха гэһэн гайхалта үйлэ хэрэг мүн. Александр Сергеевич Пушкин, Лев Николаевич Толстой, Иван Петрович Павлов гэгшэд шүүдэртэй ногоон зүлгэ дээгүүр хүл нюсэгөөр алхалха ехэ дуратайнууд байһан.
Намда саарһан дээрэ бэшэгдэһэн нэгэ текст бии (хэнһээ абтаһан бэ - марташооб): «Хүл нюсэгөөр ябаха - бэедэ ехэ зохид мүн аша үритэйшье байдаг. Иимэ баярай үдэрые хэн бэ даа хэзээшьеб дурадхаа ха: хото городуудта ажаһуугшад хүдөөгэй зоной сэдьхэл татама байдалые нэгэтэшье һаань бэе дээрээ мэдэрэг лэ даа гэжэ - үглөөнэй эртэһээ үдэшын орой болотор зөөлэн зүлгэ ногоон дээгүүр хүл нюсэгөөр гүйжэ шадабал».
«Хүлэй ула дээрэ хэдэн зуугаад мэдэрэлтэ толбонууд байдаг юм, тэдэш те мэдэрэлнүүдэй һудалаар хүнэй бүхы «органуудтай» холбогдодог, - гэжэ Зүүн зүгэй эмнэлгын Түбэй доктор намда нэгэтэ хэлээ һэн. - Эдэ мэдэрэлтэ «толбонуудтаа» зүбөөр массаж хэжэ, та бэе махабадаа яһала элүүржүүлхэ байнат, тонус, эршэ хүсэн, сэдьхэлэй байдал дээшэлүүлэгдэхэ. Хүл нюсэгөөр ябаха гээшэ - эгээл зохид иимэ массаж болоно».
... Ородой ирагуу найруулагша Владимир Харитоновай «Илалтын үдэр» гэжэ шүлэг буряадшалһан байнаб. Тэндэ иимэ мүрнүүд бии:
«Сайн байна, эжы! Бултадаа бидэ бусаагүйбди…
Хүл нюсэгөөр шүүдэр соогуур гүйгөө һаа!
Европын хахад ба дэлхэйн хахад гэшхээд,
Энэ үдэр ойртуулаабди шадалаараа»...
… Иимэшье ушарнууд болоһон байдаг. Дайнай жэлнүүдтэ буряад һуурин тосхонуудта үхибүүд хүйтэн хюруу унатар хүл нюсэгөөр ябадаг байгаа. Тэдэндэ ямаршье гутал, дулаан хубсаһа худалдан абаха аргагүй байгаа бшуу («алта мүнгэнэй» үгы дээрэһээ).
Багашуулай нюсэгэн хүлнүүд уданшьегүй үбдэжэ, мэдэрэлээ алдажа эхилхэ. Гэбэшье, тосхоной үйлсын хажууханда заримдаа үхибүүдэй хүлнүүдые «абархаар» үнеэнэй һая гараһан «шабааһан» ууралтажа харагдаха. Тиигээд, заахан хүүгэд үнеэнэй аргал руу хүлнүүдээ хээд, дулаасуулдаг байгаа! Нэгэ зааха болоод, үбшэн замхадаг бэлэй. Үхибүүн нэгэ хүлөөрөө нүгөөдэхиёо сэбэрлээд, хурдан саашаа гүйжэ арилха. Ногоон дээгүүр гүйжэ, хүлнүүдтээ няалдаһан шабааһа хюруугай нойтоор угааһан шэнги болоод, галуунай уб улаан хүлнүүдтэй адли, һургуули руугаа харайн орохо саг байгаа... («дайнай хүүгэдэй» нэгэнтэй хэлсэһэн зугаа сооһоо).
… Үнгэрһэн сагуудай мэдээжэ бригадир, дайнай ветеран, хаа яа «харые» нэгэтэ барихадаа сэдьхэл доһолгомоор гансал нэгэ дуу татадаг һэн: «Иргүүтэй Тобжоондойн Санжидмаани / Иргүүлжэ ядаам даа гурбан жэл соо…». Иимэ гүйсэдхэлэй хойно «Тобжоондой» гэжэ ара шог нэрэ дары түргэн хоноогдоо һэн.
Тэрээндэл адли, аспирантурада һуража байха үедэмнай түнхэн нэгэ буряад хүбүүн «хаа яа «харые» нэгэтэ барихадаа сэдьхэл доһолгомоор гансал нэгэ дуу татадаг һэн»: «Үбэлдөө хүл нюсэгөөр к милому ходила...». Кажется, это «обурятенная» песня Прасковьи Андриановны Лейкиной-Горшениной… ?
Цыренжаб Чойропов.
3245