Международный день супа (5 апреля 2024 года).
Суп - первое блюдо и важная часть ежедневного рациона питания. Чтобы ещё раз подчеркнуть важность этого блюда для здоровья человека, и создан праздник -Международный день супа, который отмечается 5 апреля.
… Хотим представить вашему вниманию рецепты различных видов супа от четырёх (пока) известных творческих личностей, опубликованных на разных местных наречиях бурятского языка в газете «Нютаг хэлэн / Диалекты».
1) Амтатайгаар эдеэлээрэйгты!
Буряад арадай заншалта лапшаатай шүлэн: садхааха, дулаасуулха.
Академик, эрхим хүндэтэ Бямбын Ринчен, хяагтын буряад, Монгол орондо ажасуусан, ябаган зугаатай, ехэ ухаатай хүн байгаа. Нэгэ сонирхолтой ушар зуугаа гэхүү даа бии.
Нэгтэ Европаан ехэ суглаанда эрдэмтэд ерээ. Тэдээнээ академик хүндэлөө.
Европайн хүнүүд һураа: «Салаад юумэн байдагууг?». Мяхаа эдьдэг монголшуудта ямар салаад байхан даа, теэд Бямбын Ринчен оложо, гоёы харюу хэлээ: «Манайш Монголой тала гоё гээшааб даа, бүхы үхэр малнай тэндээ бэлшэдэг, 500 гаран элдэбэйн ногоо эдеэд. Манай мяхан соо бэлэн салат гараад байнал даа».
Ёһото шүлэн байгаа бшуу даа, мангюу хэбэл, бүри зохид шүлэн болхо!
Лапшаатай шүлэ шанхада тиимэш хүшэр бэшэл даа, теэд бузар амтатай. Шүлэн хоёр шэнжэтэй байна: хоньни мяхан хүүе дулаасуулна. Хоёртьхоор, лапша хүни хото садхаана. Лапшааш элбэг байха ёһотой, үдхэн, шүлэн соо ложкайн байхаар. Ямарш овощ юумэн хэрэггой - гансхан мяхан, лапша, һонгино.
Хоёр порцида хэрэгтэй:
- Хоньни зөөлэн мяхан, үбсүүнэй даа бүри һайн байха - 500 грамм
- Һонгино - нэгэ дунда хириин
- Үндэгэн - 1
- Дээдэ зэргын талха, хирлүүлээд
- Дабуун, нюдүүлаан хара перец
- Уһан - 1 литр
- Элдэб ногоон - танай дураар.
Заа гэжэ, эхилии даа.
Уһаа бусалгхат. Мяхаа жэжэхэнээр хэршээд, бусалжайгаан уһан соогоо хэхэт. Бусалхадань, хөөһэйнь абха зэргэтэй, саашань бага гал дээр хабхаглаад шанхат.
Лапшаяа талханда орхойдтяа. Үндэгэн, талхан, биштхаанаар дабуун хэрэгтэй. Уһа, тоһо хэхой.
Хүдиишнээн талхан хэрэгтэйб – хэлхэ аргамгой. Дабуулаад, талхаа хэхэт, тестотнай хатуу, хүдэр болхо ёһотой. Худхаад, хажуутай табяарайгты. Юумэндэ няалдхаа болёо даа, талхагой хаптайлгаха болходоо – бэлэн болаан тоотой. Талхайн ехэдүүлээ даа – шүлэн булангиртайдли болхо.
Хоньной мяхан 40 минута соо болдог.
Талхаа ниб-нимгээр хабтайлгха хэрэгтэй. Шүлэн соо орходоо хоёр дахян ехэ болхо, тиимэ хойнонь наряар хэршхэ.
Лапшааяа бусалжайгаан шүлэндөө хэхэт, арба минута соо шанхат. Болхаан түрүүн, 5 минута урид хахад кольцоонуудаар хэршэгдаан һонгино хэхэт.
Ногоо, һонгиноо хахаша шүлөө абхаан хойтой нэмээгээрэйгты.
Гал дээраан абаад, 10 минута соо байлгаарайгты - «эдеэшэхэ», һайхан үнэртэй болхо.
Амтатайгаар эдеэлээрэйгты!
Шеф-повар номера - солистка театра песни и танца «Байкал», народная артистка Республики Бурятия, заслуженный работник культуры Монголии Цыпилма Аюшеева («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 33 от 30 сентября 2020 года).
*****
2) Амтатайгаар эдеэлээрэйгты!
Бултанда мэдээжэ суута буузын удаа лута ехээр дэлгэрһэн хоол гэхэдэ, хониной гү, али үхэрэй бүхэли мяхаар гаргаһан хара шүлэн. Тэрэ уряа урдаһаа шадал тэнхээ оруултигшэ эгээн һайн хоол гэжэ арад олной дунда мэдээжэ. Юрөөрөө, манда яһанай шүлэ эм гэжэ тоологшым.
Мүнөөшни бүхлёор мяха шанхадаа, элдэб эреэн ногоо, перец мэтын гашуу урьядаг юумэ холилсодог болшоо. Яахаһаам даа, хүнэй дуран хым даа.
Теэ баһа саг сагтаа, сахилзаш хүхэдөө гэж, мэднэ хымбиибдэ даа. Тиигээш һаа, юу холилсоноб гэхэд:
Яһатай мяха: бэрхэ хүн хуу булгалжа, үе үёрэн туялжа һалгаахым. Мүнөөшни һүхэ байнал гээд, таһар удар сабшадтина хым. Тогоошод баһа һондино ехээр хэрэглэхэ болшоо. Мандиһан уряанһаа нааша хоолтой, амта оруулха, эмтэйшье гэжэ тоотой. Дабһагэй ямар эдеэн болхоб даа. Лааварын намаанай амтан үгэй бол, эдеэн бэшэ.
Мүнөөш элдэбын гашуун ногоо нэмэдтигшэл даа.
Заа, дүрбэн хүнэй эдьхэ иимэ хоол бэлэдхэд юун хэрэгтэйб: 2 хиило мяхан; 2 һондино; давһан, лааварай намаан, перец, мандиһан - өөрын дураар.
Бэлэдхэл.
Мяхаа тогоондо, али загнууда хэхэһээн урид халташье һаан угаагаарайт. Мүнөөшни хэнэй, хаанаһаа, яажа асарһын мэдхымшэ. Мяхаа данш жэжэлтингээ, хүн бүхэндэ нэгэ-хоёр мяхатай яһанай тудхаар харахал даа.
Уһын гэмгээхэнээр хэхэ. Бусалхадаа нилээн шэргэхэ хым. Заримашуул дээрһээн уһа нэмэхым. Тиигхээл даа, амтаниин буурашха. Бусалжа эхилхэдэн хөөһын хамажа абаха. Зарьман абагшаш үгээ. Ехэ хорготой шүлэ эдьхэн хым.
Шүлэнэй бусалжа байхад, нэгэ һондино хальһанһаан хуулаад, бүхэлёор хэдтихым. Тиигээд галаа багадхаха. Мүнөөш 40-50 минут соо бусалгагша. Дан тиимэ үни бусалхадаа, шүлэниин һайн болно гээшэл ем бииз, теэд үлтэ бусалһан мяха эдьхэдэ, амта шэмтэ гэжэ үгэйл даа.
Шүлэнэй бусалж байхад, нэгэ һондино арилгаад, зада жэжэлхэ, петрүүшхэ мэтын юмэды баһа жэжлээд, лааварын намаа нэмээд, бултын нэгэ табагта хээд, дээрэһээн перец үбэнүүлтихым.
Шүлэн соо шанагдажа, амта шэмтээ мяха шүлэндэ хуу үгэһэн һондиноо абаад, нөөхи жэжэлһэнээ хэнэбдэ. Тиигээд минута тухайл бусалагха. 4-5 минута хаалгаатай байлгаад, лаавараа абаха. Тэрэ үгэй, шүлэн гашуу урьяхым.
Заа, иигээд лэ «бүхэлеэр» гээшэмнэй бэлэн болоо гээшэл даа.
*****
Һонин гэхэд, энэ халуун хоол ородууд ехэ хүндэлхэ болшоо. Тэрэ утын харгыд ябагша жолоошод-«дальнебойщики» нэн түрүүн ойлгодтёо. Иигэжэ шанагдаһан «бүхэлёор» хоол халууханаар эдтёод, үдэри дүүрэн садхалан ябанабда. Жолоодоо һажахаш үгэйш. Тэнхэй гээшы үхэл гэжэ үгэнэл даа гэлсэхымэл даа. Тэдэ жолоошод «бүхлёорщики» гэжэ нэрлэгдэшөө.
Үшөө нэгэ мэдхэ һонин юмэн гэхэд, арад бүхэнд өөр өөрын онсо эдеэн мангар тарааха гэжэ байгшым. Ородуудта - солянка, армяануудта - хаш, гурзиинүүдтэ - хинкали. Манайш хара шүлэн, мүнөө «бүхэлеэр» гээшэмнэй мангар тараахаар эгээл бэрхэниин гээбии даа.
Сэнгэ Ринчинов, Буряад Уласай соёлой габьята хүдэлмэришэн, Россиин журналистнуудай Холбооной гэшүүн. Хонгоодор (захааминай) нютаг хэлэнэй аялгаар бэшээ («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 35 от 30 октября 2020 года).
*****
3) Таны үдийн хоол амттай сайхан байг лэ!
Борщ (улаан шөл). Айл болгоны баярлуулах эдеэ. Амтатай улаан шүлэмнай, орсын алдартай шүлнүүды нэгынь.
Дүрбэн хүндэ таарах шүлэндэ орогдох юмэнь:
• 300 грамм үхэрын махан
• 3-4 хартаабха
• 2 дунд зэргын морхооб
• 1 сондино
• 2 дунд зэргын свёкла
• 500 грамм хапуста
• ургамалын шар тос
• лаврын навч
• хар мүнцэгэр перец
• давас
• лимоны хучил.
*****
Хайшан гаад чанахаб:
Махаа хүйтэн усаар угаагад, гүнзэгы тогоонд хийгээд, хүйтэн ус хийгээд буцалгах. Дээрэхь шарынь аваад, заахан гал дээр 1,5-2 цаг буцалгах.
Хартаабхаа угаагад, цэвэрлээд, тэбхэрээр утлаад, сондино, морковкоо заахан шараад, шүлэндөө хийхэ.
Цэвэрлэсэн свёклагаа гонзогороор, нарииханаар утлаад, халта шараха. Тэрны сүүлээр дээрээсэнь заахан шүл хийгээд, нэг хэды минут байлгаха. Свеклаагаа том шүлэндээ чэмэг лимоны хучилтай хийхэ.
Нарииханаар хэрчээтэй капуста нэмээд, улаан шүлөө буцалтарань байлгаха. Сүүлээрэнь амталж давас, перец, хуурай ногоо (петрушка, укроп, ногоон мандир) хигээд, амтынь шингээж нэг хэды цаг байлгаха.
Амтатээгаар эдеэлдж! Дуртээгаар хоол бэлдэгты!
Чингис Аюшеев, дуучин, Зэдээс буряадууды нутгийн аялгуу дээр бичээ («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 27 от 31 июля 2019 года).
*****
Чингис Аюшеев - наш земляк, солист Московского академического музыкального театра им. Станиславского и Немировича-Данченко. Исполняет ведущие теноровые партии во множестве опер.
В год окончания Московской государственной консерватории им. П.И. Чайковского молодой певец стал обладателем Гран-при всероссийского конкурса исполнителей русского романса «Романсиада». Поздравить молодого певца и его соперников-призёров пришли тогда Анна Баянова, Николай Сличенко, Владимир Зельдин, другие знаменитые деятели искусств.
Вместе с супругой Еленой Аюшеевой заняты были в музыкальных проектах во многих странах мира. Однако при этом большое количество концертов артисты давали и дают и в Бурятии.
*****
4) Шурпа хонины махаар. (Зун дүтэлж, хонины мах эдих цаг ерж байн даа).
Ингредиенты:
Хонины мах - 500 гр
Хартаабх - 5-7
Сондин - 2
Морхообхо - 1
Помидор - 2
Ногоо - 2-3 набча
Ус - 1 литр
Давас - таны амтаар
Специ - таны амтаар.
Бэлдэлг:
Шурпа - гэдж амтатэ үдхэн шүл тухай минии узбек нүхэр хэлдж үгөө юм сэн. Тэрны дуртээ эдеэнь болн.
Хонины махаар шурпа чанахынь түлөө иим бэлдэлг хэх хэрэгтээ:
1. Сул мах дунд хирын зэргээр хэрчэх
2. Хонины өөх дээр шарах
3. Сондиноо арилгаад, хахад түхэреэгээр хэрчэх
4. Угаасан помидорнууды басал хэрчэх
5. Угаасан морхообхо джэджхэн түхэреэгээр хэрчэх
6. Хартаабх арилгаад, хоёр болгох
7. Бүхы бэлдэсэн юмээ казан үгывэл зузаан хастрюль цоо хэх
Нэн түрүүчээр махаа тавьха. Даваслах, специнүүды хэх
Сондин, морхообхо дээрээсэнь тавьха
Помидор, хартаабх хээд, дасин даваслах, специнүүды нэмэх
8. Усаа хээд, казанаа гал дээр тавьха
9.Усны буцалхад галаа баг болгох, нэг час чанах.
Таван минут болхынь урдатээ хэрчэсэн ногоо хэх.
10. Амтатээ, гоёор ангилджээсан, цадхаварьтээ шурпагаа тавгууд цоо аяглаад, шэрээ (стол) дээр тавьха.
Амтатээгаар эдеэлдж! Дуртээгаар хоол бэлдэгты!
Ольга Ранжилова, Буриад театрын зүжигчин, зэдээс нутгийн аялгуу дээр («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 26 от 25 июня 2019 года).
На снимке: Цыпилма Аюшеева, Сэнгэ Ринчинов, Чингис Аюшеев, Ольга Ранжилова.
Цыренжаб Чойропов, редактор газеты «Нютаг хэлэн / Диалекты».
Суп - первое блюдо и важная часть ежедневного рациона питания. Чтобы ещё раз подчеркнуть важность этого блюда для здоровья человека, и создан праздник -Международный день супа, который отмечается 5 апреля.
… Хотим представить вашему вниманию рецепты различных видов супа от четырёх (пока) известных творческих личностей, опубликованных на разных местных наречиях бурятского языка в газете «Нютаг хэлэн / Диалекты».
1) Амтатайгаар эдеэлээрэйгты!
Буряад арадай заншалта лапшаатай шүлэн: садхааха, дулаасуулха.
Академик, эрхим хүндэтэ Бямбын Ринчен, хяагтын буряад, Монгол орондо ажасуусан, ябаган зугаатай, ехэ ухаатай хүн байгаа. Нэгэ сонирхолтой ушар зуугаа гэхүү даа бии.
Нэгтэ Европаан ехэ суглаанда эрдэмтэд ерээ. Тэдээнээ академик хүндэлөө.
Европайн хүнүүд һураа: «Салаад юумэн байдагууг?». Мяхаа эдьдэг монголшуудта ямар салаад байхан даа, теэд Бямбын Ринчен оложо, гоёы харюу хэлээ: «Манайш Монголой тала гоё гээшааб даа, бүхы үхэр малнай тэндээ бэлшэдэг, 500 гаран элдэбэйн ногоо эдеэд. Манай мяхан соо бэлэн салат гараад байнал даа».
Ёһото шүлэн байгаа бшуу даа, мангюу хэбэл, бүри зохид шүлэн болхо!
Лапшаатай шүлэ шанхада тиимэш хүшэр бэшэл даа, теэд бузар амтатай. Шүлэн хоёр шэнжэтэй байна: хоньни мяхан хүүе дулаасуулна. Хоёртьхоор, лапша хүни хото садхаана. Лапшааш элбэг байха ёһотой, үдхэн, шүлэн соо ложкайн байхаар. Ямарш овощ юумэн хэрэггой - гансхан мяхан, лапша, һонгино.
Хоёр порцида хэрэгтэй:
- Хоньни зөөлэн мяхан, үбсүүнэй даа бүри һайн байха - 500 грамм
- Һонгино - нэгэ дунда хириин
- Үндэгэн - 1
- Дээдэ зэргын талха, хирлүүлээд
- Дабуун, нюдүүлаан хара перец
- Уһан - 1 литр
- Элдэб ногоон - танай дураар.
Заа гэжэ, эхилии даа.
Уһаа бусалгхат. Мяхаа жэжэхэнээр хэршээд, бусалжайгаан уһан соогоо хэхэт. Бусалхадань, хөөһэйнь абха зэргэтэй, саашань бага гал дээр хабхаглаад шанхат.
Лапшаяа талханда орхойдтяа. Үндэгэн, талхан, биштхаанаар дабуун хэрэгтэй. Уһа, тоһо хэхой.
Хүдиишнээн талхан хэрэгтэйб – хэлхэ аргамгой. Дабуулаад, талхаа хэхэт, тестотнай хатуу, хүдэр болхо ёһотой. Худхаад, хажуутай табяарайгты. Юумэндэ няалдхаа болёо даа, талхагой хаптайлгаха болходоо – бэлэн болаан тоотой. Талхайн ехэдүүлээ даа – шүлэн булангиртайдли болхо.
Хоньной мяхан 40 минута соо болдог.
Талхаа ниб-нимгээр хабтайлгха хэрэгтэй. Шүлэн соо орходоо хоёр дахян ехэ болхо, тиимэ хойнонь наряар хэршхэ.
Лапшааяа бусалжайгаан шүлэндөө хэхэт, арба минута соо шанхат. Болхаан түрүүн, 5 минута урид хахад кольцоонуудаар хэршэгдаан һонгино хэхэт.
Ногоо, һонгиноо хахаша шүлөө абхаан хойтой нэмээгээрэйгты.
Гал дээраан абаад, 10 минута соо байлгаарайгты - «эдеэшэхэ», һайхан үнэртэй болхо.
Амтатайгаар эдеэлээрэйгты!
Шеф-повар номера - солистка театра песни и танца «Байкал», народная артистка Республики Бурятия, заслуженный работник культуры Монголии Цыпилма Аюшеева («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 33 от 30 сентября 2020 года).
*****
2) Амтатайгаар эдеэлээрэйгты!
Бултанда мэдээжэ суута буузын удаа лута ехээр дэлгэрһэн хоол гэхэдэ, хониной гү, али үхэрэй бүхэли мяхаар гаргаһан хара шүлэн. Тэрэ уряа урдаһаа шадал тэнхээ оруултигшэ эгээн һайн хоол гэжэ арад олной дунда мэдээжэ. Юрөөрөө, манда яһанай шүлэ эм гэжэ тоологшым.
Мүнөөшни бүхлёор мяха шанхадаа, элдэб эреэн ногоо, перец мэтын гашуу урьядаг юумэ холилсодог болшоо. Яахаһаам даа, хүнэй дуран хым даа.
Теэ баһа саг сагтаа, сахилзаш хүхэдөө гэж, мэднэ хымбиибдэ даа. Тиигээш һаа, юу холилсоноб гэхэд:
Яһатай мяха: бэрхэ хүн хуу булгалжа, үе үёрэн туялжа һалгаахым. Мүнөөшни һүхэ байнал гээд, таһар удар сабшадтина хым. Тогоошод баһа һондино ехээр хэрэглэхэ болшоо. Мандиһан уряанһаа нааша хоолтой, амта оруулха, эмтэйшье гэжэ тоотой. Дабһагэй ямар эдеэн болхоб даа. Лааварын намаанай амтан үгэй бол, эдеэн бэшэ.
Мүнөөш элдэбын гашуун ногоо нэмэдтигшэл даа.
Заа, дүрбэн хүнэй эдьхэ иимэ хоол бэлэдхэд юун хэрэгтэйб: 2 хиило мяхан; 2 һондино; давһан, лааварай намаан, перец, мандиһан - өөрын дураар.
Бэлэдхэл.
Мяхаа тогоондо, али загнууда хэхэһээн урид халташье һаан угаагаарайт. Мүнөөшни хэнэй, хаанаһаа, яажа асарһын мэдхымшэ. Мяхаа данш жэжэлтингээ, хүн бүхэндэ нэгэ-хоёр мяхатай яһанай тудхаар харахал даа.
Уһын гэмгээхэнээр хэхэ. Бусалхадаа нилээн шэргэхэ хым. Заримашуул дээрһээн уһа нэмэхым. Тиигхээл даа, амтаниин буурашха. Бусалжа эхилхэдэн хөөһын хамажа абаха. Зарьман абагшаш үгээ. Ехэ хорготой шүлэ эдьхэн хым.
Шүлэнэй бусалжа байхад, нэгэ һондино хальһанһаан хуулаад, бүхэлёор хэдтихым. Тиигээд галаа багадхаха. Мүнөөш 40-50 минут соо бусалгагша. Дан тиимэ үни бусалхадаа, шүлэниин һайн болно гээшэл ем бииз, теэд үлтэ бусалһан мяха эдьхэдэ, амта шэмтэ гэжэ үгэйл даа.
Шүлэнэй бусалж байхад, нэгэ һондино арилгаад, зада жэжэлхэ, петрүүшхэ мэтын юмэды баһа жэжлээд, лааварын намаа нэмээд, бултын нэгэ табагта хээд, дээрэһээн перец үбэнүүлтихым.
Шүлэн соо шанагдажа, амта шэмтээ мяха шүлэндэ хуу үгэһэн һондиноо абаад, нөөхи жэжэлһэнээ хэнэбдэ. Тиигээд минута тухайл бусалагха. 4-5 минута хаалгаатай байлгаад, лаавараа абаха. Тэрэ үгэй, шүлэн гашуу урьяхым.
Заа, иигээд лэ «бүхэлеэр» гээшэмнэй бэлэн болоо гээшэл даа.
*****
Һонин гэхэд, энэ халуун хоол ородууд ехэ хүндэлхэ болшоо. Тэрэ утын харгыд ябагша жолоошод-«дальнебойщики» нэн түрүүн ойлгодтёо. Иигэжэ шанагдаһан «бүхэлёор» хоол халууханаар эдтёод, үдэри дүүрэн садхалан ябанабда. Жолоодоо һажахаш үгэйш. Тэнхэй гээшы үхэл гэжэ үгэнэл даа гэлсэхымэл даа. Тэдэ жолоошод «бүхлёорщики» гэжэ нэрлэгдэшөө.
Үшөө нэгэ мэдхэ һонин юмэн гэхэд, арад бүхэнд өөр өөрын онсо эдеэн мангар тарааха гэжэ байгшым. Ородуудта - солянка, армяануудта - хаш, гурзиинүүдтэ - хинкали. Манайш хара шүлэн, мүнөө «бүхэлеэр» гээшэмнэй мангар тараахаар эгээл бэрхэниин гээбии даа.
Сэнгэ Ринчинов, Буряад Уласай соёлой габьята хүдэлмэришэн, Россиин журналистнуудай Холбооной гэшүүн. Хонгоодор (захааминай) нютаг хэлэнэй аялгаар бэшээ («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 35 от 30 октября 2020 года).
*****
3) Таны үдийн хоол амттай сайхан байг лэ!
Борщ (улаан шөл). Айл болгоны баярлуулах эдеэ. Амтатай улаан шүлэмнай, орсын алдартай шүлнүүды нэгынь.
Дүрбэн хүндэ таарах шүлэндэ орогдох юмэнь:
• 300 грамм үхэрын махан
• 3-4 хартаабха
• 2 дунд зэргын морхооб
• 1 сондино
• 2 дунд зэргын свёкла
• 500 грамм хапуста
• ургамалын шар тос
• лаврын навч
• хар мүнцэгэр перец
• давас
• лимоны хучил.
*****
Хайшан гаад чанахаб:
Махаа хүйтэн усаар угаагад, гүнзэгы тогоонд хийгээд, хүйтэн ус хийгээд буцалгах. Дээрэхь шарынь аваад, заахан гал дээр 1,5-2 цаг буцалгах.
Хартаабхаа угаагад, цэвэрлээд, тэбхэрээр утлаад, сондино, морковкоо заахан шараад, шүлэндөө хийхэ.
Цэвэрлэсэн свёклагаа гонзогороор, нарииханаар утлаад, халта шараха. Тэрны сүүлээр дээрээсэнь заахан шүл хийгээд, нэг хэды минут байлгаха. Свеклаагаа том шүлэндээ чэмэг лимоны хучилтай хийхэ.
Нарииханаар хэрчээтэй капуста нэмээд, улаан шүлөө буцалтарань байлгаха. Сүүлээрэнь амталж давас, перец, хуурай ногоо (петрушка, укроп, ногоон мандир) хигээд, амтынь шингээж нэг хэды цаг байлгаха.
Амтатээгаар эдеэлдж! Дуртээгаар хоол бэлдэгты!
Чингис Аюшеев, дуучин, Зэдээс буряадууды нутгийн аялгуу дээр бичээ («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 27 от 31 июля 2019 года).
*****
Чингис Аюшеев - наш земляк, солист Московского академического музыкального театра им. Станиславского и Немировича-Данченко. Исполняет ведущие теноровые партии во множестве опер.
В год окончания Московской государственной консерватории им. П.И. Чайковского молодой певец стал обладателем Гран-при всероссийского конкурса исполнителей русского романса «Романсиада». Поздравить молодого певца и его соперников-призёров пришли тогда Анна Баянова, Николай Сличенко, Владимир Зельдин, другие знаменитые деятели искусств.
Вместе с супругой Еленой Аюшеевой заняты были в музыкальных проектах во многих странах мира. Однако при этом большое количество концертов артисты давали и дают и в Бурятии.
*****
4) Шурпа хонины махаар. (Зун дүтэлж, хонины мах эдих цаг ерж байн даа).
Ингредиенты:
Хонины мах - 500 гр
Хартаабх - 5-7
Сондин - 2
Морхообхо - 1
Помидор - 2
Ногоо - 2-3 набча
Ус - 1 литр
Давас - таны амтаар
Специ - таны амтаар.
Бэлдэлг:
Шурпа - гэдж амтатэ үдхэн шүл тухай минии узбек нүхэр хэлдж үгөө юм сэн. Тэрны дуртээ эдеэнь болн.
Хонины махаар шурпа чанахынь түлөө иим бэлдэлг хэх хэрэгтээ:
1. Сул мах дунд хирын зэргээр хэрчэх
2. Хонины өөх дээр шарах
3. Сондиноо арилгаад, хахад түхэреэгээр хэрчэх
4. Угаасан помидорнууды басал хэрчэх
5. Угаасан морхообхо джэджхэн түхэреэгээр хэрчэх
6. Хартаабх арилгаад, хоёр болгох
7. Бүхы бэлдэсэн юмээ казан үгывэл зузаан хастрюль цоо хэх
Нэн түрүүчээр махаа тавьха. Даваслах, специнүүды хэх
Сондин, морхообхо дээрээсэнь тавьха
Помидор, хартаабх хээд, дасин даваслах, специнүүды нэмэх
8. Усаа хээд, казанаа гал дээр тавьха
9.Усны буцалхад галаа баг болгох, нэг час чанах.
Таван минут болхынь урдатээ хэрчэсэн ногоо хэх.
10. Амтатээ, гоёор ангилджээсан, цадхаварьтээ шурпагаа тавгууд цоо аяглаад, шэрээ (стол) дээр тавьха.
Амтатээгаар эдеэлдж! Дуртээгаар хоол бэлдэгты!
Ольга Ранжилова, Буриад театрын зүжигчин, зэдээс нутгийн аялгуу дээр («Нютаг хэлэн / Диалекты» № 26 от 25 июня 2019 года).
На снимке: Цыпилма Аюшеева, Сэнгэ Ринчинов, Чингис Аюшеев, Ольга Ранжилова.
Цыренжаб Чойропов, редактор газеты «Нютаг хэлэн / Диалекты».
3495