День толстяка и худышки - один из самых забавных летних праздников. Его отмечают 22 июля.
А.П. Чехов.
Тарзагар туранхай хоёр (Толстый и тонкий).
Николаевска түмэр харгыгай вокзал дээр хоёр хүн золголдоо: нэгниинь бүдүүн лэ-э, тар-тарзагар, һая обедлоод гараан, урлынь жирээр будаатай, садхабарьтай нюуртай, нэгэ үгээр, без болаан вишнядли. Херес, флер-доражнжаар ангилаан. Найрниинь туранхай лэ-э, хөөрхииш, һая вагонаан гараан, чемоданууд, коробконуудтаа даруулаан. Ветчина, кофе хоёроор обедлаан хэбэртэй, үнэрдьчэ үзаан хүндэ.
- Порфирий! - гээд Бүдүүниинь һүүхирбэ, Найрьяа хараад. - Энэ ши мууш? Баараамни! Хүдии үбэл, хүдии нажар харалсаагойбдь!
- Ай, бурхан! - Найрниинь ехээр һонирхоо (ехэ городто танил хүүе золгхо гээшэ хоморой хомор хиим). - Миша! Багайм нүхэр! Хаанаан бии болбош?
Нүхэднэй гурбадьхин тэбэрелдээд, без уяраа хиим - нюдэнүүшинь уһаар дүүрээ. Хоюулаа амаштай баярлаандли.
- Хөөрхиимни! - гэж Найрниинь хэлхиим. - Һанаандааш сэбшээгойбгой шамьяа иижэ золгхо гэжэ. Вот сюрприз так сюрприз! Ну-ка, наашаа харал даа. Без ондоо болоогой бшууш, урайнхяадли һайхан зандааш! Модник зандааш! Ай, бурхан!
Хэр байнаш? Баянш? Һамгатайш?
Биш һамгаа удаанай абаамбеэ, эн хүбүүм, Нафанаил нэртэй. Нафаня, харал даа, энэш минии багайм нүхэр!
Нафанаил нэгэ башай шэбче үзөөд, малгайяа тайлба. Гимназьда хамтаа һураангойдтяа, - гэжэйш Наримнай зугаална.
- Һаннууш, шамай юун гээд наадалдаг блэй? А-а, Герострат гээд нэрлэдэгшаан, ши нэгтэ казённо книжка папироосоор галдаанбшаанш. Намайш Эфиальт гэгшаан, биш бузар зааха дуртайгшаампи. Хо-хо...
Бишайхан байгаалдь даа! Нафаня, бү ай! хажуудань ошыш даа...
А-а, минии һамган, баабайгаараа Ванценбах, лютеранка. Нафанаил баабайяа нюрганайн саатай хоргодбо.
- Заа, хэр байнаш? - гэж Бүдүүниинь наконец-то һурба (Найрьниинь ходо доржогоноод, хүүрш хэлүүлнэгой хиим). Хаана служинаш? Ямар карьера хээбш?
- Служинаб, бишни, служинаб! Ехээр оролддогоб! Хоёрдьхо елээ коллежска ассесороб, Станиславтайб. Мүнгэниинь тиимэшэгэл даа, теэд яахабш! Һамгам музыкаар заадаг, үшөө биш нэг дохоодтойб - модоор портсигарнууша хэдэгэб. Бузар гоё портсигаарнууша хэдэгэбгэй! Нэгэйнь рублеэр худалддагаб. Арбан штук абаадань, башай хүнгөөр үгэдэгэлдяа, юу тижайш хэнтэрхиимпи.
Тиижайш байналтяа. Департаментда служижайгаад, столоначальник болаам. Тэндаан теэд хааша ябхимпи, байхиимаамзаб даа.
Шим хэрэбш? Статска советник болоо ёһотойш?
- Дээгүүр аба, - гэж Бүдүүниинь хэлнэ. - Биш уже тайно болаам. Хоёр звездаатайб.
Наринаймнай нюур гэнтэ сайгаад, бэень шулуундли болбо, тешдаа худлаар неэгаандли хэбэртэй... Өөрөө без хораандли, үшөө гоорботайдли болоо... Даже чемодануудын, коробкануушиинь тайгтар болаандли. ...Һамганайнь ута үргэн үшөө ута болаандли. Нафанаил бэеэ заһаад, мундираа тобшолбо....
- Би, танай превосходительство... Ямар приятным-с! Минии багайм нүхэр иимэ ехэ хүн болообштаа! Хи-хи-с!
- Заа, зүблөөл даа - гээд, Бүдүүниинь нэгэ таагой байдалда ораан хүндли хэлбэ. - Юу иижайш хүндэ һаймуурнаш, багаан нүхэд байншуубдь.
- Хайрлыт! Яагаабт... - Наримнай урда хойнонь гүйнэ, бэень үшөө хораандли. - О, Манай Превосходительство! Таньяа без аршаанай хэшэгдли һаннамдь! Минии хүбүүн Нафанаил, Луиза һамгам, лютеранка...
Бүдүүниинь нэгиимэ хэлхэ һанаатай, теэд Найрьнайн нюур дээр без бурха хараандли шарай гараа хиим даа. Тэрээни ажаглаад, Бүдүүмнай без боольждүүниинь хүрөө. Буруу тээшээ хараад, Нариндаа гараа һарбайгаад, ябпа.
Наримнай гурбан хургайн баряад, бүхы бэерээ һалганаад, китаецдли «хи-хи-хи» гэбэ. Һамганиинь неэбэ. Нафанаил хүлөөрөө шаркадлаан үедөө фуражкаа унгааба. Бултандаа ехээр баярлаан байгаа хиим даа.
Дулма Баторова «Нютаг хэлэн» сониной захилаар баргажан буряадуудай аялгада оруулжа оршуулаа.
А.П. Чехов.
Тарзагар туранхай хоёр (Толстый и тонкий).
Николаевска түмэр харгыгай вокзал дээр хоёр хүн золголдоо: нэгниинь бүдүүн лэ-э, тар-тарзагар, һая обедлоод гараан, урлынь жирээр будаатай, садхабарьтай нюуртай, нэгэ үгээр, без болаан вишнядли. Херес, флер-доражнжаар ангилаан. Найрниинь туранхай лэ-э, хөөрхииш, һая вагонаан гараан, чемоданууд, коробконуудтаа даруулаан. Ветчина, кофе хоёроор обедлаан хэбэртэй, үнэрдьчэ үзаан хүндэ.
- Порфирий! - гээд Бүдүүниинь һүүхирбэ, Найрьяа хараад. - Энэ ши мууш? Баараамни! Хүдии үбэл, хүдии нажар харалсаагойбдь!
- Ай, бурхан! - Найрниинь ехээр һонирхоо (ехэ городто танил хүүе золгхо гээшэ хоморой хомор хиим). - Миша! Багайм нүхэр! Хаанаан бии болбош?
Нүхэднэй гурбадьхин тэбэрелдээд, без уяраа хиим - нюдэнүүшинь уһаар дүүрээ. Хоюулаа амаштай баярлаандли.
- Хөөрхиимни! - гэж Найрниинь хэлхиим. - Һанаандааш сэбшээгойбгой шамьяа иижэ золгхо гэжэ. Вот сюрприз так сюрприз! Ну-ка, наашаа харал даа. Без ондоо болоогой бшууш, урайнхяадли һайхан зандааш! Модник зандааш! Ай, бурхан!
Хэр байнаш? Баянш? Һамгатайш?
Биш һамгаа удаанай абаамбеэ, эн хүбүүм, Нафанаил нэртэй. Нафаня, харал даа, энэш минии багайм нүхэр!
Нафанаил нэгэ башай шэбче үзөөд, малгайяа тайлба. Гимназьда хамтаа һураангойдтяа, - гэжэйш Наримнай зугаална.
- Һаннууш, шамай юун гээд наадалдаг блэй? А-а, Герострат гээд нэрлэдэгшаан, ши нэгтэ казённо книжка папироосоор галдаанбшаанш. Намайш Эфиальт гэгшаан, биш бузар зааха дуртайгшаампи. Хо-хо...
Бишайхан байгаалдь даа! Нафаня, бү ай! хажуудань ошыш даа...
А-а, минии һамган, баабайгаараа Ванценбах, лютеранка. Нафанаил баабайяа нюрганайн саатай хоргодбо.
- Заа, хэр байнаш? - гэж Бүдүүниинь наконец-то һурба (Найрьниинь ходо доржогоноод, хүүрш хэлүүлнэгой хиим). Хаана служинаш? Ямар карьера хээбш?
- Служинаб, бишни, служинаб! Ехээр оролддогоб! Хоёрдьхо елээ коллежска ассесороб, Станиславтайб. Мүнгэниинь тиимэшэгэл даа, теэд яахабш! Һамгам музыкаар заадаг, үшөө биш нэг дохоодтойб - модоор портсигарнууша хэдэгэб. Бузар гоё портсигаарнууша хэдэгэбгэй! Нэгэйнь рублеэр худалддагаб. Арбан штук абаадань, башай хүнгөөр үгэдэгэлдяа, юу тижайш хэнтэрхиимпи.
Тиижайш байналтяа. Департаментда служижайгаад, столоначальник болаам. Тэндаан теэд хааша ябхимпи, байхиимаамзаб даа.
Шим хэрэбш? Статска советник болоо ёһотойш?
- Дээгүүр аба, - гэж Бүдүүниинь хэлнэ. - Биш уже тайно болаам. Хоёр звездаатайб.
Наринаймнай нюур гэнтэ сайгаад, бэень шулуундли болбо, тешдаа худлаар неэгаандли хэбэртэй... Өөрөө без хораандли, үшөө гоорботайдли болоо... Даже чемодануудын, коробкануушиинь тайгтар болаандли. ...Һамганайнь ута үргэн үшөө ута болаандли. Нафанаил бэеэ заһаад, мундираа тобшолбо....
- Би, танай превосходительство... Ямар приятным-с! Минии багайм нүхэр иимэ ехэ хүн болообштаа! Хи-хи-с!
- Заа, зүблөөл даа - гээд, Бүдүүниинь нэгэ таагой байдалда ораан хүндли хэлбэ. - Юу иижайш хүндэ һаймуурнаш, багаан нүхэд байншуубдь.
- Хайрлыт! Яагаабт... - Наримнай урда хойнонь гүйнэ, бэень үшөө хораандли. - О, Манай Превосходительство! Таньяа без аршаанай хэшэгдли һаннамдь! Минии хүбүүн Нафанаил, Луиза һамгам, лютеранка...
Бүдүүниинь нэгиимэ хэлхэ һанаатай, теэд Найрьнайн нюур дээр без бурха хараандли шарай гараа хиим даа. Тэрээни ажаглаад, Бүдүүмнай без боольждүүниинь хүрөө. Буруу тээшээ хараад, Нариндаа гараа һарбайгаад, ябпа.
Наримнай гурбан хургайн баряад, бүхы бэерээ һалганаад, китаецдли «хи-хи-хи» гэбэ. Һамганиинь неэбэ. Нафанаил хүлөөрөө шаркадлаан үедөө фуражкаа унгааба. Бултандаа ехээр баярлаан байгаа хиим даа.
Дулма Баторова «Нютаг хэлэн» сониной захилаар баргажан буряадуудай аялгада оруулжа оршуулаа.
3484