Рекламный баннер 990x90px ban-1
Курс: 97.26 106.08

10 лет прошло

10 лет прошло, как мы начали движение за возрождение местных наречий и говоров.

Вот они, некоторые слова и словосочетания из баргузинского говора, относящиеся к участившимся в последние дни дождям и начале сенокосной поры…

- «Бороомнай ехээр орбо даа! Тэнгэри хахараатьхиим» (Фантазия, или грёзы земляка, ожидавшего повторную засуху, видимо).

- «Ган болоод, ногоон юуш урганагойбшаан гурба-дүрбэн ел тэндэ, шууд гэжэ тиихэдэ элдиндээ үбүү оруулаан болоо бэлэйбдь».

- «Бороон оржо байна. Түймэр ештраа больхимаабз».

- «Энэ унжагай ехэ бороон соо аяар Аяанаан нааша нобтортороо ябаабдь».

- «Хүраанбьеэрээ ёдоохон домбо соогоо шандагани шабардама амттай хүрэ-улаан байтуун сайяа буулгажа уугии даа».

- «Мүншѳѳ-Жэргэдэ үстэрэй мүндэр ехээр ороо гэлснэ».

- «Август соо үбүүhэ абжа байхада, адабаштай бороон орхо. Мүнөө ороошонь дээрэ лэ-э».

- «Хии бараан бууха hанаатайг юум даа?».

- «Унжагай ехэ бороондо хурьгад урайнь Урда Аяанда ехээр суртаабшаан (мани стрижкада ябжайхада). «Суртаа» гээшэ - хүйтэ-нойтнаан ехээр дааржа үхээ».

- «Юундэ «муу хүн борооноор» гэжэ хэлдэг байгааб урайни зон? Бороондо дургой байгиимууг?».

- Хэрэгтэй бороон орообшдаа. Элдин тала дайда … нютаг нуга нушаа … баран зоной хадалан хуу хатчайгаа…

- «Заа, «З»-гээд, гартаа нёльбаан бьеэрээ, хүдэлжэ эхилхойттяа».

- «Отпуск үхэйн хойнонь, «з-гээд» унаан малгайяа абаагой хүдэлхойб даа хашанс гээш хадаа…».

- «Тухадтүйгой хүдмэрѳѳ хэгты!» / «Не торопясь, но быстрее делайте работу!» - гэжэ үбүүнэймнай ноён Балдоржо хэлэгшаан.

- «Тухадтүйгой хээд хаялдаашань!».

- «Энэ хүдмэрэйн урайнь орхоо болёодьхимпи. Халуунда хүдэлхэдэ итак хооhон тархи соом юунш орногой. Хүн ямар hонин амьтиим, нажартаа халуун гэхэ, үбэлдѳѳ - хүйтэн, короче, не угодишь ему».

- «Хүдѳѳ нютагаараа ябаад ерээ хада гоё байгаа, теэд баhа хоёр-гурба хоноод, «аа-хулха» болдогл даа. Городто байхада саг мэдэгдээгой түргѳѳр үнгэрдэгдьхиим?»

- «Энэ эрэ-эмэйн тэмсээн соо хаанаан бии болнош?» (В горячую пору, когда некогда, видимо).

- «Хүүни тугшаруу байхада ернэш!».

- «Үбүүни үедэ үхэйб, үүсэйн үедэ - бодойб!» гэжэ hанагдаха.

- «Хүдѳѳгэй зон «трубкаа» абнагой, ехэ сүлѳѳгэйдьхиим. Тиимиимааб даа, газаа осоогуур, гэр тойрон хүдмэр барагдхиимуу, үбүүеэ абжа сүхэржэ байна бшуу. Уймалдаан соо би тугшаруулаад абаадьхимпи. Манайхин так-то довольна байгаалтяа, үдэр бүри золголдногойхимштаа».

- «Үбүүн хахраан үнтэй болоо гэлснэ, нэг аарбань 20 мянганайдьхиим. Нёдондо 10 мянганай байгаа бэлэйг? Тиихэдээ 1 бухалнай 2 мянганай болно гээшүүг?». (Арба - хуушнайхяараа нэг ёдоохон - общиин үбүүндэ ябаанай оплат).

- «Так-то уланхаанайхид малаа ехээр бархойбдеэ гэнаан. Хайшанш гэжэ аргайнь олхобшимуут гэам. Теэд ногоони ургаагой хадань хашангхиим, хүнэй зэм эндэ үгэй».

- «Морин тармууртайб» гэжэ сэнгээ hүрхэй нэмээнэгаа!

- «Бэрхээрш юумэ хэж шадхойд, бэеэ ехээр наймаална!».

- «Сомооёо нюргалжа дуудаад, байтуун сайяа шанжа уугии даа».

- «Ёдоохонил (10-12 бухал) түлѳѳ зон багшуулаа үбүүндэ ябуулдаг байгаа бшуу. «Оплат» гээд нэртэйгшаан. Мүнгѳѳр салин миин ёhойн тэндэ үгдэг байгаа: 5-6 солхооб аванс, намар сагта нэг «расчётшуу» юумэй контораан гэртэлш абха даа.

*****

В последнее время мы пытаемся использовать в письме местные наши наречия. Трудно не согласиться с утвердившимся мнением о необходимости использовать не только в устной речи, но и в письменности территориальные разновидности бурятского языка.

Думается, что если окунуться в соответствующую языковую среду, вслушаться в речь местного населения, особенно стариков, можно много слов записать.

Наш баргузинский говор так богат, много в нём оттенков значений, тут юмор, сарказм, ирония, самоирония, насмешка, усмешка, упрёк, намёк…

Читатель, наверное, обратит внимание на стремление автора воспроизвести слова, представленные в предложениях. Мы попытались писать с юмором, как, например, «уснуть бы во время сенокоса, проснуться бы во время уусы». Сказанное убеждает нас в том, как выразителен и богат, остроумен и великолепен наш родной язык.

На снимке: От дождя всё больше зеленеет земля...

Цыренжаб Чойропов баргажанаа аялгаар бэшээ.

3176

Оставить сообщение:

Yandex.Metrica