19 октября 2025 года - Всероссийский день лицеиста.
А.С. Пушкин.
19 октября.
Хуурай модод хүри-улаан хубсаһадаа унагаана,
Хүйтэн хюруу тала дайдые мүнгэтүүлнэ,
Хүсөөр татуулһан шэнги үдэр гаража ерэнэ
Хүнхэр хадын хүбөөгөөр теэд саашаа ороно.
Аһажал бай, нээмэл камин, минии эзэгүй байра соо;
Архимни, ши, намар хүйтэнэй найза нүхэр,
Ама хоолой руум мэлмэрэн эльбээд оро даа,
Агшан зуура гашуун зоболонгыем мартуулан.
Хажуудам нүхэр үгы: гунигтай байнаб,
Хэнтэй хэды зуура архи ууха юм аад,
Хэнэй гар барихабиб үнэн зүрхэнһөө
Хүн бүхэндэ аза жаргал хүсэн үреэхэеэ.
Харин гансааран уужа байнаб; дэмы таамаглал
Хамта ябаһан нүхэдүүдыемни дуудаһан шэнги:
Харгыдахи алхамууд ойлгогдоногүй,
Хайрата найзые сэдьхэл минии хүлеэнэгүй.
Хатууе гансаараа баринаб, Нева мүрэнэй эрье дээрэ
Хани нүхэдни мүнөөдэр намайгаа дурдана хаяа…
Харин теэд хэниинь тэндэ найрлажа һуунаб даа?
Хэднай теэд дутаад мүнөө байнал ааб?
Сэдьхэл татама заншалдамнай хэн урбаа бэ?
Сэнтэй хэдые хүйтэн гэрэл абажа хаяа бэ?
Хэзээнэй заншалта дуудалганда хэн абяагүй байгааб?
Хэн ерээгүйб? Таанарай дунда хэн байгаагүйб?
Сайхан даа манай эблэл, найза нүхэдүүд,
Сагаан сэдьхэлдэл адли һалашагүй, мүнхэ -
Сүлөөтэй, нугарашагүй, мүн хайхарамжагүй,
Суг музын һүүдэр доро хамта нэгэдэһэн.
Хайшаншье бидэниие хубиин табисуурай шэдээ һаань,
Хаашаншье маанадай аза жаргалые абаашаа һаань,
Адлил зандаабди бидэнэр: оршон тойрон манай бэшэ;
Ашата манай нютаг - «Царское Село».
Түргэдэн ябаха саг ерээ... найрлагты, найза хани нүхэдни!
Тухайлнаб уридшалан сэдьхэл хангама уулзалга;
Поэт нүхэрэнгөө зүгнэл һанаарайгты:
Жэл үнгэрхэ, бидэ дахин хамта байхабди,
Поэдэй холын хараанай заабари бэелүүлэгдэхэ;
Жэл үнгэрхэ, би дахин тандаа ерэхэб!
Ямар олон нулимсанууд, сэдьхэлэй шанга дуунууд бэ,
Ямар олон тэнгэридэ үргэгдэһэн архиин аяганууд бэ!
Түрүүшын хундага үлүү дүүрэн аягалагты, найзууд аа!
Түүхэтэ манай эблэлэй хүндэдэ - дүүрс баран!
Магтан дуула, баяраар дүүрэн Муза,
Мандаха болтогой: алдарта манай Лицей!
Эртэ үеымнай сагые хамгаалжа байһан багшанартаа,
Элүүр ба ябаһан һургагшадтаа хүндлэлэй тэмдэг үзүүлэе,
Талархалгын хундагые дээрэ өөдэнь үргэжэ,
Таагүй зүйлнүүдые һанангүй, һайнииень дурдаад байя.
Ханинарай эндэ байха зуура - найрлагты!
Халаг даа, манай «тойрог» сагһаа сагта үсөөржэл байна;
Хуурсаг соо заримынь унтана, нүгөөдэнь - холын газарта үлөө;
Харагдаад байна, бидэ улам доройтонобди; үдэрүүд гүйжэл байна;
Аалихан бэемнай бохиижо, дааран хүрэхэнь,
Али «эхин» руугаа ойртожо байна гүбди...
Үндэр наһа абаһан хэмнай бидэнэрэй Лицэйн үдэрые
Үншэн гансаараа тэмдэглэхэ хаб даа?
Шэнэ үеынхидэй дунда, хөөрхы найза,
Шэшэрһэн гараараа нюдэнүүдээ аняад,
Няалдамхай айлшан мэтэ, танилшье бэшэ, үлүү нэмэлтэ,
Налгай сагаа мүн эблэлэйнгээ үдэрнүүдые һанахаб даа.
Гунигтай байбашье тэрэ, үгэ зугаатай боложо,
Гартаа аяга баряад энэ үдэрөө үнгэргэг лэ,
Намдал адли, мүнөө сүлэлгэдэ байһан хүн шэнги
Намарай сагаа һанаа зоболтогүй үнгэргэһэн мэтэ.
(А.С. Пушкин. Шүлэг. 1825).
Цыренжаб Чойропов буряад хэлэн дээрэ оршуулад туршаба.
2025 оной октябриин 18-19.
А.С. Пушкин.
19 октября.
Хуурай модод хүри-улаан хубсаһадаа унагаана,
Хүйтэн хюруу тала дайдые мүнгэтүүлнэ,
Хүсөөр татуулһан шэнги үдэр гаража ерэнэ
Хүнхэр хадын хүбөөгөөр теэд саашаа ороно.
Аһажал бай, нээмэл камин, минии эзэгүй байра соо;
Архимни, ши, намар хүйтэнэй найза нүхэр,
Ама хоолой руум мэлмэрэн эльбээд оро даа,
Агшан зуура гашуун зоболонгыем мартуулан.
Хажуудам нүхэр үгы: гунигтай байнаб,
Хэнтэй хэды зуура архи ууха юм аад,
Хэнэй гар барихабиб үнэн зүрхэнһөө
Хүн бүхэндэ аза жаргал хүсэн үреэхэеэ.
Харин гансааран уужа байнаб; дэмы таамаглал
Хамта ябаһан нүхэдүүдыемни дуудаһан шэнги:
Харгыдахи алхамууд ойлгогдоногүй,
Хайрата найзые сэдьхэл минии хүлеэнэгүй.
Хатууе гансаараа баринаб, Нева мүрэнэй эрье дээрэ
Хани нүхэдни мүнөөдэр намайгаа дурдана хаяа…
Харин теэд хэниинь тэндэ найрлажа һуунаб даа?
Хэднай теэд дутаад мүнөө байнал ааб?
Сэдьхэл татама заншалдамнай хэн урбаа бэ?
Сэнтэй хэдые хүйтэн гэрэл абажа хаяа бэ?
Хэзээнэй заншалта дуудалганда хэн абяагүй байгааб?
Хэн ерээгүйб? Таанарай дунда хэн байгаагүйб?
Сайхан даа манай эблэл, найза нүхэдүүд,
Сагаан сэдьхэлдэл адли һалашагүй, мүнхэ -
Сүлөөтэй, нугарашагүй, мүн хайхарамжагүй,
Суг музын һүүдэр доро хамта нэгэдэһэн.
Хайшаншье бидэниие хубиин табисуурай шэдээ һаань,
Хаашаншье маанадай аза жаргалые абаашаа һаань,
Адлил зандаабди бидэнэр: оршон тойрон манай бэшэ;
Ашата манай нютаг - «Царское Село».
Түргэдэн ябаха саг ерээ... найрлагты, найза хани нүхэдни!
Тухайлнаб уридшалан сэдьхэл хангама уулзалга;
Поэт нүхэрэнгөө зүгнэл һанаарайгты:
Жэл үнгэрхэ, бидэ дахин хамта байхабди,
Поэдэй холын хараанай заабари бэелүүлэгдэхэ;
Жэл үнгэрхэ, би дахин тандаа ерэхэб!
Ямар олон нулимсанууд, сэдьхэлэй шанга дуунууд бэ,
Ямар олон тэнгэридэ үргэгдэһэн архиин аяганууд бэ!
Түрүүшын хундага үлүү дүүрэн аягалагты, найзууд аа!
Түүхэтэ манай эблэлэй хүндэдэ - дүүрс баран!
Магтан дуула, баяраар дүүрэн Муза,
Мандаха болтогой: алдарта манай Лицей!
Эртэ үеымнай сагые хамгаалжа байһан багшанартаа,
Элүүр ба ябаһан һургагшадтаа хүндлэлэй тэмдэг үзүүлэе,
Талархалгын хундагые дээрэ өөдэнь үргэжэ,
Таагүй зүйлнүүдые һанангүй, һайнииень дурдаад байя.
Ханинарай эндэ байха зуура - найрлагты!
Халаг даа, манай «тойрог» сагһаа сагта үсөөржэл байна;
Хуурсаг соо заримынь унтана, нүгөөдэнь - холын газарта үлөө;
Харагдаад байна, бидэ улам доройтонобди; үдэрүүд гүйжэл байна;
Аалихан бэемнай бохиижо, дааран хүрэхэнь,
Али «эхин» руугаа ойртожо байна гүбди...
Үндэр наһа абаһан хэмнай бидэнэрэй Лицэйн үдэрые
Үншэн гансаараа тэмдэглэхэ хаб даа?
Шэнэ үеынхидэй дунда, хөөрхы найза,
Шэшэрһэн гараараа нюдэнүүдээ аняад,
Няалдамхай айлшан мэтэ, танилшье бэшэ, үлүү нэмэлтэ,
Налгай сагаа мүн эблэлэйнгээ үдэрнүүдые һанахаб даа.
Гунигтай байбашье тэрэ, үгэ зугаатай боложо,
Гартаа аяга баряад энэ үдэрөө үнгэргэг лэ,
Намдал адли, мүнөө сүлэлгэдэ байһан хүн шэнги
Намарай сагаа һанаа зоболтогүй үнгэргэһэн мэтэ.
(А.С. Пушкин. Шүлэг. 1825).
Цыренжаб Чойропов буряад хэлэн дээрэ оршуулад туршаба.
2025 оной октябриин 18-19.
839