Совет агууехэ поэт Михаил Светловай (1903-1964) - июниин 17-до түрэһэн үдэр.
(Буряад түрэл хэлэеэ һэргээн хүгжөөе!).
Анхархаар шухала зүйлнүүд. Мүнөөдэрэй оршон байдалтай сасуулмаар...
Михаил Светлов.
Итальян хүбүүн.
Итальян хүбүүнэй сээжэ дээрэ хара хэрээһэн,
Ямаршье һиилбэри, хэб маяг, ялагар гэжэ үгы, -
Үгытэй гэр бүлын ханзада хадагалагдаһан
Ганса хүбүүнэйнгээ энгэртэ теэд зүүгдэһэн.
Неаполь хотын залуу хамаатан!
Россиин тала дайдаар юу ши бэдэрээбши?
Яагаад аза жаргалтай байжа шадаагүйбши,
Алдар суута далайнгаа эрье шадар?
Моздокһоо холо бэшэ шамайе алаһан би,
Алас холын вулкан харахаяа хүсэдэг һэм!
Волга мүрэнэй хизаарһаа һанаашалдаг һэм
Гондола онгосодо нэгэшье удаа һуугаад аяншалха!
Гэхэтэй хамта би буу баряад ерээгэй бшууб
Италиин халуун нажарые буляан абахаяа,
Буугаймни тобшо нэгэшье дахин эшхэрээгүйл
Рафаэлиин арюун һайхан газар дээхэнүүр!
Эндээ би буудааб! Эндэ, түрэһэн тоонто нютагтаа,
Өөртөө болон нүхэдөөрөө омогорхожо байһан газартаа,
Манай арад түмэн тухай түүхэ хаана байна
Хэзээдэшье теэд оршуулгануудта дуулдадаггүй.
Дундада Дон мүрэнэймни нугалбари
Гадаадын эрдэмтэд шудалаа юм гү?
Манай орон нютаг Орос гүрэнэй
Тала дайдые хахалжа, таряа ши хаяа юм гүш?
Үгы! Эшелон соо тээгээд шамайе асарһан юм
Алас холын газарта колони абахын тулада,
Гэр бүлын ханзаһаа хэрээһэн ургажа
Үхээриин хүүрэй хэмжээндэ хүрэхын түлөө...
Эхэ ороноо би хэндэшье абхуулхагүйб
Гадаада далайн хаяаһаа сааша!
Би буудахаб - зүб арга бэшэ байхагүй
Минии буугай һомонһоо үлүү үнэн зүйл!
Хэзээдэшье эндэ ши байгаа, ажаһуугаа бэшэш!..
Харин саһата талмайгаар таран
Италиин хүхэ тэнгэри үзэгдөө гү,
Үхэһэн нюдэд соо саажанхайтаад…
1943 он.
Цыренжаб Чойропов, аспирант, буряадшалаа. Ленинград хото, 1977 он.
*****
Поэт Михаил Светлов Украинын Днепропетровск хотодо түрэһэн юм.
Дайнай үеын гайхамшагта «Итальянец» гэһэн шүлэгэй автор. Энэ зохёол соогоо сэрэгэй сагта буруу тала баримталһан хүнэй «дүрсэ» зураглагдаа. Фронтовой сурбалжалагша шүлэгөө 1943 ондо бэшээ бэлэй.
Герой (автор) хүндэ гэгшын бодолгодо ороно: хайшан гээд эхын ганса хүбүүн гартаа буу зэбсэг баряад, манай зүг руу ерээ гээшэб?
Итальянец «колони барихын тулада», газар эзэмдэхэ һэдэлгэтэй ороо бшуу даа. М. Светлов хашхараад абаһандал бэеэ харуулна: «би үгэхэгүйб, би буудахаб!». Итальян хүбүүн хари газарта бэеэ хаяа, хүзүүн дээрэхи хара зүүдхэл-хэрээһэниинь үхээриин модон ехэ хэрээһэндэ оруулагдаһан шэнгеэр харагдана (залуу хүбүүнэй нютагаархидынь иимэ «хүшөө» бодхоожо болоо ха даа).
Шүлэгэй эсэстэнь: хүнэй һолир нюдэнүүд номин хүхэ тэнгэритэй адлирхуу - үхэһэн, сэнхир, «саажанхайтаһан» бүрэнхы нюдэд...
М. Светлов дай зарлаһан хүнүүдые зэмэлнэ, гэхэтэй хамта, байлдаа эмхидхэһэн уладуудтай нэгэдэһэн юрын сэрэгшэд мүн лэ бэе дээрээ харюусалга абаха зэргэтэй ха - ямар бэ даа шалтагаанаар, гэнэн залуугаар мэхэлэгдээд байлдаанда ороошье һаа...
Зураг дээрэ: Хүзүүнэй хара зүүдхэл хэрээһэн, гэнжэтэй; Хүүр дээрэ сэрэгшэ солдадай модон хэрээһэн.
Цыренжаб Чойропов.
(Буряад түрэл хэлэеэ һэргээн хүгжөөе!).
Анхархаар шухала зүйлнүүд. Мүнөөдэрэй оршон байдалтай сасуулмаар...
Михаил Светлов.
Итальян хүбүүн.
Итальян хүбүүнэй сээжэ дээрэ хара хэрээһэн,
Ямаршье һиилбэри, хэб маяг, ялагар гэжэ үгы, -
Үгытэй гэр бүлын ханзада хадагалагдаһан
Ганса хүбүүнэйнгээ энгэртэ теэд зүүгдэһэн.
Неаполь хотын залуу хамаатан!
Россиин тала дайдаар юу ши бэдэрээбши?
Яагаад аза жаргалтай байжа шадаагүйбши,
Алдар суута далайнгаа эрье шадар?
Моздокһоо холо бэшэ шамайе алаһан би,
Алас холын вулкан харахаяа хүсэдэг һэм!
Волга мүрэнэй хизаарһаа һанаашалдаг һэм
Гондола онгосодо нэгэшье удаа һуугаад аяншалха!
Гэхэтэй хамта би буу баряад ерээгэй бшууб
Италиин халуун нажарые буляан абахаяа,
Буугаймни тобшо нэгэшье дахин эшхэрээгүйл
Рафаэлиин арюун һайхан газар дээхэнүүр!
Эндээ би буудааб! Эндэ, түрэһэн тоонто нютагтаа,
Өөртөө болон нүхэдөөрөө омогорхожо байһан газартаа,
Манай арад түмэн тухай түүхэ хаана байна
Хэзээдэшье теэд оршуулгануудта дуулдадаггүй.
Дундада Дон мүрэнэймни нугалбари
Гадаадын эрдэмтэд шудалаа юм гү?
Манай орон нютаг Орос гүрэнэй
Тала дайдые хахалжа, таряа ши хаяа юм гүш?
Үгы! Эшелон соо тээгээд шамайе асарһан юм
Алас холын газарта колони абахын тулада,
Гэр бүлын ханзаһаа хэрээһэн ургажа
Үхээриин хүүрэй хэмжээндэ хүрэхын түлөө...
Эхэ ороноо би хэндэшье абхуулхагүйб
Гадаада далайн хаяаһаа сааша!
Би буудахаб - зүб арга бэшэ байхагүй
Минии буугай һомонһоо үлүү үнэн зүйл!
Хэзээдэшье эндэ ши байгаа, ажаһуугаа бэшэш!..
Харин саһата талмайгаар таран
Италиин хүхэ тэнгэри үзэгдөө гү,
Үхэһэн нюдэд соо саажанхайтаад…
1943 он.
Цыренжаб Чойропов, аспирант, буряадшалаа. Ленинград хото, 1977 он.
*****
Поэт Михаил Светлов Украинын Днепропетровск хотодо түрэһэн юм.
Дайнай үеын гайхамшагта «Итальянец» гэһэн шүлэгэй автор. Энэ зохёол соогоо сэрэгэй сагта буруу тала баримталһан хүнэй «дүрсэ» зураглагдаа. Фронтовой сурбалжалагша шүлэгөө 1943 ондо бэшээ бэлэй.
Герой (автор) хүндэ гэгшын бодолгодо ороно: хайшан гээд эхын ганса хүбүүн гартаа буу зэбсэг баряад, манай зүг руу ерээ гээшэб?
Итальянец «колони барихын тулада», газар эзэмдэхэ һэдэлгэтэй ороо бшуу даа. М. Светлов хашхараад абаһандал бэеэ харуулна: «би үгэхэгүйб, би буудахаб!». Итальян хүбүүн хари газарта бэеэ хаяа, хүзүүн дээрэхи хара зүүдхэл-хэрээһэниинь үхээриин модон ехэ хэрээһэндэ оруулагдаһан шэнгеэр харагдана (залуу хүбүүнэй нютагаархидынь иимэ «хүшөө» бодхоожо болоо ха даа).
Шүлэгэй эсэстэнь: хүнэй һолир нюдэнүүд номин хүхэ тэнгэритэй адлирхуу - үхэһэн, сэнхир, «саажанхайтаһан» бүрэнхы нюдэд...
М. Светлов дай зарлаһан хүнүүдые зэмэлнэ, гэхэтэй хамта, байлдаа эмхидхэһэн уладуудтай нэгэдэһэн юрын сэрэгшэд мүн лэ бэе дээрээ харюусалга абаха зэргэтэй ха - ямар бэ даа шалтагаанаар, гэнэн залуугаар мэхэлэгдээд байлдаанда ороошье һаа...
Зураг дээрэ: Хүзүүнэй хара зүүдхэл хэрээһэн, гэнжэтэй; Хүүр дээрэ сэрэгшэ солдадай модон хэрээһэн.
Цыренжаб Чойропов.
1483